🔰EARLY CHILDHOOD CARIES (ECC)
Η ECC τερηδόνα βρεφικής νηπιακής ηλικίας (τεβνη) γνωστή και ως τερηδόνα του μπιμπερό είναι ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από σοβαρή τερηδόνα στα δόντια των βρεφών ή των μικρών παιδιών. Η ECC είναι χρόνια βακτηριακή λοίμωξη ,επιδημικής φύσεως, μεταφερόμενη και προκαλείται από συγκεκριμένα βακτήρια, κυρίως από τον Streptococcus mutans, που μεταβολίζουν τα σάκχαρα και παράγουν οξέα που απασβεστιώνουν την οδοντική ουσία. H ECC σαν ασθένεια είναι η παρουσία ενός ή περισσότερων τερηδονισμένων(αλλοιώσεις με ή χωρίς κοιλότητα), απωλεσθέντων(λόγω τερηδόνας) ή με έμφραξη οδοντικών επιφανειών σε οποιοδήποτε νεογιλό δόντι ενός παιδιού κάτω των έξι.
🎀Σε παιδιά κάτω των τριών οποιοδήποτε σημάδι μαλακής επιφάνειας τερηδόνας είναι σημάδι σοβαρής ECC. Μεταξύ των ηλικιών 3 και 5, μία ή περισσότερες τερηδονισμένες, απωλεσθέντες(λόγω τερηδόνας) ή με έμφραξη μαλακές επιφάνειες των νεογιλών άνω προσθίων δοντιών ή ένα σκορ τερηδονισμένων, απωλεσθέντων ή με έμφραξη επιφανειών >4(για την ηλικία των 3), >5(για την ηλικία των 4) και >6(για την ηλικία των 5) επίσης συνιστά σοβαρή ECC. Η ECC είναι κυρίαρχη και αυξανόμενη στα φτωχά παιδιά προσχολικής ηλικίας και παραμένει αθεράπευτη σε παιδιά κάτω των 3.
Συνέπειες της ECC περιλαμβάνουν:
• ✅μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη νέων τερηδονικών αλλοιώσεων στη νεογιλή και μόνιμη οδοντοφυΐα
• ✅αυξημένα επείγοντα περιστατικά με πόνο
• ✅αυξημένο κόστος θεραπείας
• ✅χαμένες σχολικές ώρες
• ✅περισσότερες μέρες με περιορισμένη δραστηριότητα
• ✅μειωμένη ικανότητα για μάθηση
• ✅αργή φυσική ανάπτυξη λόγω αποκλεισμού άλλων τροφίμων από τη διατροφή καθώς το μπιμπερό(ειδικά αν κρατηθεί μετά την ηλικία των 3)γίνεται συνήθεια και
• ✅όχι τόσο καλή ποιότητα ζωής.

🆘Η τερηδόνα είναι μεταφερόμενη λοιμώδης νόσος με κυριότερα μικρόβια τον Streptococcus mutans και τον γαλακτοβάκιλλο. Ο SM μεταφέρεται κάθετα από τη μητέρα στο παιδί μέσω της επαφής του σάλιου και επηρεάζεται από τη συχνότητα και την ποσότητα της έκθεσης. Τα βρέφη των οποίων οι μητέρες έχουν αυξημένα επίπεδα του SM, έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να υιοθετήσουν τον μικροοργανισμό νωρίτερα από παιδιά που οι μητέρες τους έχουν χαμηλά επίπεδα SM. Η οριζόντια μετάδοση(π.χ μεταξύ άλλων μελών της οικογένειας και του παιδιού) επίσης συμβαίνει. Περιορίζοντας δραστηριότητες όπως το να μοιράζονται οι γονείς και το παιδί τα ίδια σκεύη ή τον καθαρισμό της πιπίλας με το στόμα της μητέρας ίσως βοηθήσει στην αποφυγή της απόκτησης του παιδιού των τερηδονογόνων μικροβίων.
📊Δόντια που ανέτειλαν πρόσφατα και δόντια με υποπλασία της αδαμαντίνης έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης τερηδόνας.
📊Ένας επιπρόσθετος παράγοντας κινδύνου είναι η αυξημένη συχνότητα κατανάλωσης ζαχαρούχων. Οι δίαιτες που προάγουν την τερηδόνα φαίνεται πως καθιερώνονται στους πρώτους 12 μήνες της ζωής και διατηρούνται σε όλη την προσχολική ζωή. Η συχνή παραμονή όλη τη νύχτα στο στόμα του παιδιού του μπουκαλιού με γάλα σχετίζεται αν και όχι απαραίτητα ενοχοποιείται για τη δημιουργία ECC. Η παραμονή μπουκαλιού με χυμό όλο το βράδυ, η επαναλαμβανόμενη πόση ενός αφεψήματος γουλιά-γουλιά και η αυξημένη κατανάλωση στα μεσοδιαστήματα ζαχαρούχων σνακ ή ποτών αυξάνει τον τερηδονικό κίνδυνο. Ενώ η ECC δεν προέρχεται μόνο από το μητρικό γάλα, αυτό σε συνδυασμό με άλλους υδατάνθρακες έχει βρεθεί in vitro να προκαλεί τερηδονικές αλλοιώσεις.
📊Η συχνή κατανάλωση ζαχαρούχων σνακ και αφεψημάτων μεταξύ των γευμάτων αυξάνει τον τερηδονικό κίνδυνο, λόγω αυξημένης επαφής μεταξύ των σακχάρων και των τερηδονογόνων μικροβίων στα ευαίσθητα δόντια. Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδοδοντιατρικής προτείνει να μην καταναλώνουν τα παιδιά περισσότερες από 4-6 φορές χυμό την ημέρα(προτιμότερα από φλιτζάνι και όχι από μπουκάλι) και όχι στα μεσοδιαστήματα των γευμάτων.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας το ζαχαρούχο υγρό που υπάρχει στο μπιμπερό επικάθεται για πολλές ώρες πάνω στα δόντια του παιδιού αποτελώντας εξαιρετική πηγή τροφοδότησης για τη μικροβιακή χλωρίδα του στόματος. Ταυτόχρονα μειώνεται και η ροή του σάλιου κατά τη διάρκεια της νύχτας οπότε δημιουργείται ένα απολύτως τερηδονογόνο περιβάλλον. Τα δόντια που επηρεάζονται πρώτα είναι οι άνω τομείς, αλλά όταν το μπιμπερό χρησιμοποιείται και κατά τη διάρκεια της ημέρας τότε αρχίζουν να εμφανίζονται αλλοιώσεις και στις χειλικές επιφάνειες των κάτω τομέων.
📊Ο Mohan και ο Tinanoff(1998) μελέτησαν τη σχέση μεταξύ της χρήσης μπιμπερό, του περιεχομένου, της ηλικίας του παιδιού και τον αριθμό των δοντιών με αποικίες S.mutans σε παιδιά ηλικίας 6-24 μηνών. Κατέληξαν στο ότι 20%των παιδιών κάτω των 14 μηνών είχαν μολυνθεί με αποικίες S.mutans. Επιπρόσθετα ο κίνδυνος αποικισμού με S.mutans ήταν χαμηλότερος σε παιδιά που κατανάλωναν γάλα αντί κάποιο ζαχαρούχο αφέψημα.
Είναι φανερό ότι η ECC περιλαμβάνει πολλούς σημαντικούς παράγοντες. Ο Ramos-Gomez και οι άλλοι(2002) μελέτησαν τη σχέση μεταξύ βακτηρίων, συμπεριφοράς και περιβαλλοντικών παραγόντων σχετιζόμενων με ECC στην Αμερική. Βρήκαν σημαντική συσχέτιση μεταξύ της τερηδόνας στα βρέφη, του οικογενειακού εισοδήματος και του μορφωτικού επιπέδου της μητέρας.
📊Η ECC περιλαμβάνει πολλές μορφές. Η συνηθέστερη είναι η τερηδόνα του μπιμπερό που έχει χαρακτηριστική μορφή. Χαρακτηρίζεται από μαλακές αλλοιώσεις με γρήγορη εξέλιξη ιδιαίτερα στην άνω γνάθο. Οι άνω τομείς επηρεάζονται πρώτα. Κλινικές εκδηλώσεις είναι ορατές στους πρώτους νεογιλούς γομφίους και στις δύο γνάθους. Λόγω της σειράς ανατολής οι κυνόδοντες και οι δεύτεροι νεογιλοί γομφίοι επηρεάζονται λιγότερο. Επίσης και οι κάτω τομείς λιγότερο συχνά παρουσιάζουν αλλοιώσεις επειδή προστατεύονται από τη γλώσσα και το κάτω χείλος και βρίσκονται σε εγγύτητα με τους υπογλώσσιους σιελογόνους αδένες.
Η κατανομή των αλλοιώσεων σχετίζεται με την πορεία που έχει το υγρό όταν εξέρχεται από το μπιμπερό. Η πρώτη αλλοίωση εμφανίζεται στη χειλική επιφάνεια των άνω τομέων στο ουλικό τρίτο της μύλης, σαν μια λευκή απασβεστιωμένη κηλίδα στην επιφάνεια της αδαμαντίνης λίγο μετά την ανατολή. Αυτές οι αλλοιώσεις αρχίζουν να αλλάζουν το χρώμα τους σε ανοικτό κίτρινο και να εκτείνονται πλάγια στις όμορες επιφάνειες.
📊Η άλλη μορφή ECC είναι η υπερβολική τερηδόνα. Προσβάλλει σχεδόν όλα τα νεογιλά δόντια χωρίς χαρακτηριστική μορφή και σχετίζεται με συστηματικά προβλήματα όπως αγενεσία σιαλογόνων αδένων, διαβήτη κ.α. Η υποπλασία της αδαμαντίνης είναι ο σχηματισμός ελαττωματικής αδαμαντίνης κατά τη διάρκεια ανάπτυξης του δοντιού και μπορεί να παρατηρηθεί σαν κηλίδες ή σαν μερική ή ολική απώλεια της αδαμαντίνης. Αντίθετα με την ECC η υποπλασία της αδαμαντίνης ακολουθεί το σχηματισμό της αδαμαντίνης( από το κοπτικό στο ουλικό τρίτο), ενώ οι αλλοιώσεις της ECC ξεκινούν από μαλακή επιφάνεια στο ουλικό τρίτο της μύλης με σχεδόν καθόλου επαφή στις κοπτικές γωνίες(εκτός από σοβαρές περιπτώσεις). Η υποπλασία είναι συνήθως συμμετρική και ορατή αμέσως μετά την ανατολή του δοντιού.
📊 Εξαιτίας της επιθετικής φύσης της ECC, η θεραπεία πρέπει να εξατομικεύεται για κάθε ασθενή. Η πολύ πρόωρη ανίχνευση της απασβεστίωσης του δοντιού είναι καθοριστική για την επιτυχημένη θεραπεία. Οι λευκές κηλίδες και οι γραμμές μπορεί να επανασβεστιωθούν μετά τη χορήγηση φθορίου και την τροποποίηση της δίαιτας. Η κατάλληλη στοματική υγιεινή με απομάκρυνση της μικροβιακής πλάκας είναι απαραίτητη. Εξαιτίας της παρουσίας περιοχών με απασβεστίωση και υποπλασία γρήγορα εξελισσόμενες κοιλότητες μπορούν να αναπτυχθούν. Η χρήση του φθορίου είναι απαραίτητη για τη μείωση της ανάπτυξης και εξέλιξης της τερηδόνας. Εναλλακτικές αποκαταστατικές θεραπευτικές τεχνικές που χρησιμοποιούν υλικά όπως οι υαλοιονομερείς κονίες με απελευθέρωση φθορίου δίνουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα τόσο ως προληπτικές όσο και ως θεραπευτικές τεχνικές. Η επιθετική θεραπεία περιλαμβάνει την τοποθέτηση SSC. Οι SSC σε νεογιλούς γομφίους μειώνουν τον κίνδυνο των εκτεθειμένων επιφανειών για νέες ή δευτερογενείς τερηδόνες και είναι λιγότερο πιθανό να χρειαστούν επανάληψη της θεραπείας.
📊👩‍👧🆘Η πρόληψη πρέπει να ξεκινάει πριν ακόμα το παιδί γίνει ένα χρονών και να συνεχίζεται και μετά. Οι γυναίκες πρέπει να συμβουλεύονται να βελτιώνουν τη διατροφή τους στο τρίτο τρίμηνο της κύησης και στον πρώτο χρόνο γέννησης του παιδιού όταν η αδαμαντίνη ωριμάζει. Η υποπλασία είναι πολύ κοινή σε παιδιά με χαμηλό βάρος γέννησης και με συστηματικές ασθένειες κατά τη νεογνική περίοδο. Η κακή διατροφή και ο υποσιτισμός μπορούν να προκαλέσουν υποπλασία αδαμαντίνης. Ένα παιδί με υποπλασία και χωρίς οδοντιατρική φροντίδα έχει αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξει σοβαρή μορφή ECC.
🚧🚦🚥🆘 Μελέτες έχουν αποδείξει ότι η μητέρα είναι το κυρίαρχο κανάλι μετάδοσης του S.mutans στο παιδί. Γι αυτό το συστηματικό βούρτσισμα, η χρήση νήματος και αντιβακτηριακών στοματικών διαλυμάτων όπως η χλωρεξιδίνη πρέπει να χρησιμοποιούνται από τη μαμά ώστε να διατηρούνται χαμηλά τα επίπεδα του S.mutans σάλιο της, ειδικά όταν τα δόντια του παιδιού είναι στο στάδιο ανατολής. Ο Lopez και οι άλλοι(2000) μελέτησαν την αποτελεσματικότητα της ιωδιούχου ποβιδόνης σαν αντιμικροβιακού παράγοντα σε παιδιά ηλικίας 12-19 μηνών. Κατέληξαν ότι η αντιμικροβιακή θεραπεία μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης ECC.
🚧🚦🚥🆘Τακτικό βούρτσισμα τουλάχιστον 2 φορές την ημέρα αμέσως μετά το φαγητό μπορεί να έχει θετική επίδραση στην ευπάθεια του παιδιού για ανάπτυξη ECC. Για παιδιά μικρότερα των 2 χρ μια επάλειψη φθοριούχας οδοντόκρεμας πάνω στην οδοντόβουρτσα(0.1 mg φθορίου) είναι αρκετή. Για παιδιά μεταξύ 2-5 χρ ποσότητα οδοντόκρεμας σε μέγεθος φακής (0.2 mg φθορίου) έχει θετική επίδραση. Η οδοντόβουρτσα πρέπει να είναι μαλακή και το ξέπλυμα του στόματος μετά το βούρτσισμα να περιορίζεται. Ο καθαρισμός των δοντιών από τον οδοντίατρο με αποστειρωμένη γάζα μεταξύ των δαχτύλων και η χρήση μικρής ποσότητας οδοντόκρεμας με φθόριο μπορεί να απομακρύνει τις αποικίες των μικροοργανισμών και να κάνει το φθόριο διαθέσιμο στο σάλιο του παιδιού το οποίο θα προάγει την επανασβεστίωση των πρώιμων βλαβών.
Ο Ollila(1998)μετά από 2 χρόνια μελέτης επιβεβαίωσε ότι η μακροχρόνια χρήση πιπίλας και ο ύπνος μαζί με το μπιμπερό είναι σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη τερηδόνας στα παιδιά. Παρόμοια ο Schwarz(1993) βρήκε ότι τα παιδιά που κοιμούνται με το μπιμπερό έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν τερηδόνα σε σχέση με τα παιδιά που απομακρύνουν το μπιμπερό πριν κοιμηθούν.
🚧🚦🚥🆘Η AAPD συστήνει τα ακόλουθα προληπτικά μέτρα για την ECC:
1) η στοματική υγεία του βρέφους μπορεί να ξεκινήσει ιδανικά από την προνεογνική περίοδο με την καλή στοματική υγιεινή των γονέων
2) ένας οδοντίατρος καλό είναι να ενημερώσει τους γονείς στους 6 μήνες ζωής του βρέφους και όχι αργότερα από τους 12 μήνες για τους τρόπους πρόληψη της νόσου τερηδόνας
3) κατά την επίσκεψη του βρέφους στο ιατρείο ο οδοντίατρος πρέπει να πάρει ένα λεπτομερές ιατρικό και οδοντιατρικό ιστορικό, να κάνει μια καλή εξέταση του στόματος, να καθορίσει τον τερηδονικό κίνδυνο του ασθενούς, να δώσει τα κατάλληλα προληπτικά μέτρα με χορήγηση φθορίου και τροποποίηση της δίαιτας.
4) τα βρέφη δεν πρέπει να κοιμούνται με το μπιμπερό στο στόμα και να αποφεύγεται το γάλα από το στήθος της μητέρας μετά την ανατολή του πρώτου νεογιλού δοντιού.
5) οι γονείς πρέπει να απομακρύνουν το μπιμπερό από τα παιδιά τους στην ηλικία των 12-14 μηνών
6) η κατανάλωση χυμού από το μπιμπερό πρέπει να αποφεύγεται και να προτιμάται η κατανάλωση από το φλιτζάνι
7) οι συνήθειες στοματικής υγιεινής πρέπει να αρχίσουν να εφαρμόζονται από τη στιγμή που ανατείλει το πρώτο νεογιλό δόντι
8) πρέπει να γίνει προσπάθεια να μειωθούν τα επίπεδα του S.mutans στο σάλιο της μητέρας, ώστε να μειωθεί η μεταφορά αυτών στο παιδί και να ελαττωθεί ο κίνδυνος ανάπτυξης ECC.
🚧🚦🚥🆘Παρά τα προληπτικά μέτρα κατά της τερηδόνας που έχουν εισαχθεί τις τελευταίες δεκαετίες η ECC εξακολουθεί να προσβάλλει ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών. Η ECC κυριαρχεί περισσότερο σε παιδιά οικογενειών με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό προφίλ. Η μείωση της τερηδόνας δεν εξαρτάται μόνο από τον οδοντίατρο αλλά και από την οικογένεια με τη μητέρα να παίζει πολύ βασικό ρόλο. Η στενή συνεργασία με τον παιδοδοντίατρο μπορεί να βελτιώσει την πρόωρη ανίχνευση της τερηδόνας.
Βιβλιογραφία
 AAPD(policies on ECC-consequences and preventive strategies/2011)
 Review article ECC(Ana Lucia Seminario Antunez de Mayolo/2003)
 Performing Preventive Strategies/a bright futures handbook(Burt Edelstein/2010)
 Berkowitz RJ(2003)